İcra İflas Hukuku Nedir?

1. ALACAKLI VE BORÇLU İÇİN İCRA İFLAS HUKUKU TAKİBİ AŞAMALARI NELERDİR?

1.1. ALACAĞIMI NASIL TAHSİL EDERİM?

İcra İflas Hukuku Alacağın tahsilinin yapılabilmesi için öncelikle bir borç ilişkisinin bulunması gerekmektedir. Bu borç ilişkisi sözleşmeden kaynaklanabileceği gibi haksız fiilden veya sebepsiz zenginleşmeden de kaynaklanabilmektedir.

Alacağın tahsil edilebilmesi için borcun muaccel olması, yani alacaklı tarafından borcun ifasının istenebilir hale gelmesi gerekmektedir. Sözleşmeden kaynaklanan bir borç ilişkisinde taraflarca aksine bir hüküm konulmadıkça, borç doğduğu an muaccel hale gelir. Haksız fiil halinde haksız fiilin gerçekleştiği anda, sebepsiz zenginleşme halinde ise sebepsiz zenginleşmenin gerçekleştiği anda borç muaccel hale gelir.

Borç muaccel olduğu taktirde alacaklı borcun ifasını talep edebilir. Ancak borçlu borcunu yerine getirmekten kaçınıyor ve yükümlülüğünü yerine getirmiyorsa alacaklı, alacağını ifa davası ile veya İcra İflas Hukuku takibi suretiyle tahsil edebilir. Her iki şekilde de uzman icra avukatından hukukî yardım alınmasında alacaklı bakımından fayda bulunmaktadır. İcra müdürlüğü alacaklının talebi üzerine borçluya ödeme emri veya icra emri gönderecektir. Borçlu ise ödeme emrine uymak yükümlülüğündedir. Ancak borçlunun ödeme emrine itiraz etme hakkı da bulunmaktadır.  Kanunda aksine bir düzenleme bulunmadıkça alacağın tahsili için genel zamanaşımı olan 10 yıllık zamanaşımı uygulanır.

1.1.1 İlamlı İcra Takibi Nasıl Başlatılır?

İcra İflas Hukuku takibi, ilamlı veya ilamsız icra takibi olarak iki şekildedir. İlamlı icra takibinin söz konusu olabilmesi için genel olarak mahkeme kararının bulunması gerekmektedir. Ancak dava şartı olan arabuluculuk görüşmelerinde düzenlenen arabuluculuk tutanağı, para borcunu ikrar edilecek şekilde düzenlenen noter senetleri, tüketici hakem heyeti kararları ve mevzuatta belirtilen pek çok belge de ilam niteliği taşımaktadır.

İlamlı icra takibinin söz konusu olabilmesi için ilam niteliği taşıyan bir belgenin var olması gerekmektedir. İlamlı icra sürecinin yürütülmesi, ilamın alınması gibi önemli hususların icra hukuku avukatı hukukî yardımı ile yapılması, alacaklının menfaatinin korunması bakımından büyük önem taşımaktadır. Alacaklı ilam niteliği taşıyan belge ile herhangi bir icra müdürlüğüne başvurarak, ilamın konusu olan alacağının icra yolu ile tahsil edilmesini talep edebilir.

İcra dairesine icra takibi yoluna başvurabilmesi için alacaklının ve borçlunun adresleri ve kimlik bilgileri, alacağın miktarı ve faiz var ise faiz miktarı ve faizin işlemeye başladığı tarih, borcun hangi sebepten var olduğu, tercih edilen icra takibi yolu, alacaklının veya takibin uzman icra avukatı ile yürütülmesi halinde vekilin imzasını içeren bir talepte bulunulmalı ve ilam da bu talebe eklenmelidir.

Konusu para ve teminat olan alacaklar için borçluya ödeme emri, diğer borçlar için ise icra emri gönderilecektir. İlamlı icra halinde borçlu, ödeme emrine veya icra emrine itiraz da bulunamaz.

1.1.2 İlamsız İcra Takibi Nasıl Başlatılır?

İlamsız icra takibi İcra İflas Hukuku takip yollarından birisidir. İlamsız icra takibine başlanılabilmesi için ilam niteliği taşıyan bir belgeye ihtiyaç bulunmamaktadır. Aksine bir anlaşma olmadığı sürece icra takip talebi borçlunun ikametgâh yer icra müdürlüğüdür.

İlamsız icra takibine başlanılabilmesi için muaccel olan bir borcun bulunması gerekmektedir. Borç belirsiz vadeye bağlanmışsa borcun muaccel hale gelebilmesi için alacaklının borçluya borcunu ödemesi için ihtarda bulunması gerekmektedir. Bu ihtarla birlikte borç muaccel hale gelecek ve icra takibine elverişli olacaktır.  

İcra dairesine ilamsız icra takibi yoluna başvurabilmesi için alacaklının ve borçlunun adresleri ve kimlik bilgileri, alacağın miktarı ve faiz var ise faiz miktarı ve faizin işlemeye başladığı tarih, borcun hangi sebepten var olduğu, tercih edilen icra takibi yolu, alacaklının veya takibin uzman icra avukatı ile yürütülmesi halinde vekilin imzasını içeren bir talepte bulunulmalıdır.

İlamsız icra takibine karşı borçlu, ödeme veya icra emrinin tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içerisinde itiraz edebilir. Borçlu 7 gün içerisinde emre itiraz etmezse icra takip talebinde bulunan alacaklı veya vekili, icra müdürlüğünden icra takibinin kesinleşmesi talebinde bulunur. Ve icra takibi kesinleşir. Haciz işlemleri başlatılır. Kesinleşen borç için borçlu icra dairesine 7 gün içerisinde mal beyanında bulunması gerekmektedir. Bulunmasa dahi icra müdürlüğü borçlunun mallarına haciz koydurabilir.

1.1.3. E Devlet Üzerinden İcra Takibi Nasıl Başlatılır?

2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 58. maddesine göre İcra İflas Hukuku takibi sözlü, yazılı veya elektronik ortamda yapılabilir.

Elektronik ortamda yapılacak olan icra takibi ancak UYAP avukat portal vasıtası ile başlatılabilir. Alacaklının vekilleri, güvenli elektronik imza ile imzalamak suretiyle UYAP avukat portal vasıtasıyla mahkemeler veya icra ve iflâs dairelerine elektronik ortamda bilgi ve belge gönderebilirler, takip açabilirler.

UYAP’a e-devlet şifresi ile giriş yapılabilmektedir. İcra takibini elektronik ortamda başlatmak isteyen alacaklının vekilinin güvenli elektronik imzasının olması, icra takip talebinin şahsi güvenli elektronik imzası ile imzalanmış olması, takip masrafının ilgili icra dairesinin hesabına yatırılmış olması gerekmektedir.

İcra talep isteminin içeriği esas bakımından, fiziki olarak talepte bulunulması durumundaki hususlarla aynıdır.

Bu koşullar yerine getirildiğinde icra takibi elektronik ortamda ancak e-devlet güvenliği ve UYAP avukat portal vasıtası ile yapılabilmektedir.

1.1.4. Tedbir Nafakası İcra Takibi Nasıl Başlatılır?

Tedbir nafakası boşanma davası sürecinde, hâkimin eşlerden birinin maddi olarak güçsüzlüğe düşeceğine kanaat getirdikten sonra re’sen hükmedilen ve boşanma davasının kesinleşmesine kadar süren bir nafaka türüdür. Tedbir nafakasına ergin olmamış çocuklar için de re’sen hükmedilir.

Tedbir nafakasının hükmedildiği karar bir ara karar niteliğindedir. Ara kararlar nihai kararın kesinleşmesi ile kesinleşir. Kesinleşmemiş olan ara karar ise bir ilam niteliği taşımamaktadır. Tedbir nafakası için icra takibi başlatılabilmesi için ara karar ile icra takibinin talep edildiği bir dilekçe ile borçlunun ikametgâh yer icra müdürlüğüne talepte bulunulması gerekmektedir.

Tedbir nafakasına ilişkin icra takibi ilamsız icra takibi suretiyle olmaktadır. Yukarıda ilamsız icra takibi için söylediğimiz hususlar ve talep koşulları tedbir nafakasına ilişkin icra takibi için de geçerlidir. Borçlunun maaşı var ise maaşın dörtte birinden fazlası haczedilemez kuralı nafaka için uygulanmaz. Buna göre o ayki nafaka ücreti tutarında maaş haczedilir. Önceden birikmiş nafaka borçları ise kalan maaş tutarının dörtte birini aşmayacak şekilde haczedilir. Eğer borçlunun maaşında başka hacizler var ise nafaka için olan haciz önceliklidir. Nafakaya ilişkin haciz kesintilerinden sonra kalan maaşın dörtte biri kadar diğer borçlar için haciz uygulanır. Maaş haczi için uzman iş avukatı ve uzman icra avukatı ile çalışmasında hukukî yarar bulunmaktadır.

1.1.5. Senet İcra Takibi Nasıl Başlatılır? Zamanaşımına Uğramış Senet İcra Takibi Konu Edilebilir Mi?

Senet Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda düzenlenmiştir. Türk Ticaret Kanunu’ndaki senetten bahsedilebilmesi için içeriğinde “senet” veya “emre yazılı senet” ifadesinin yer alması, kayıtsız ve şartsız ödeneceği ifade edilen şüpheye yer vermeyecek netlikte bedelin, vadenin, bedelin ödenme yerinin, düzenleme yeri ve tarihinin, bedelin kime veya kimin emrine ödeneceğinin yani lehtarın adı ve senedi düzenleyenin el yazısı ile atılmış imzasının olması gerekmektedir. Bahsini ettiğimiz hususların bulunması sonucunda aslında bir kambiyo seneti olan bono gündeme gelmektedir.

Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiş olan bono, çek, poliçe kambiyo senetidir. Kambiyo senetine ilişkin İcra İflas Hukuku takibi özel bir usule tabidir. Bonodan bahsedebilmemiz için senet için söylediğimiz hususların varlığı yeterlidir.

Bono, çek, poliçe için zamanaşımı süresi 3 yıldır. Bu süre poliçe ve bonoda vade tarihinden itibaren başlar, çekte ise ibraz süresinin bitiminden itibaren başlar.

Takip konusu alacağın yabancı para cinsinden olması halinde takip tarihindeki Türk para cinsiden takip talebinde ve ödeme emrinde gösterilmemesi halinde işlemin iptaline karar verilir. Bu husus ilamlı veya ilamsız icra takibi ayrımı olmaksızın tüm icra takip yollarında uygulanır.

Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) Bakımından senet bir kimsenin kendi aleyhine olan hususu kendi imzası ile belgelenmesi anlamına gelir. İcra takibi başlatılabilmesi için alacağın belgenmiş olması gerektiğinden ötürü HMK bakımından senetin var olması da gerekmektedir. HMK’daki senet ile TTK’daki senet aynı anlamdaki senet değildir. TTK’daki senete ilişkin özel İcra İflas Hukuku takibi usulü, HMK’daki senet için uygulanmaz. HMK’daki senet için genel icra takibi uygulanacaktır.

Senet ile icra takibi başlatılabilmesi için icra takibi için gereken işlemler yapılmalı ve senetin asıl suretinin icra müdürlüğüne verilmesi gerekmektedir.

Yargıtay’ın yerleşik ihtiyacına göre bononun zamanaşımına uğraması halinde borç belirsiz vadeli hale gelmektedir. Alacaklı tarafından borçluya, borcun ödenmesi için ihtarda bulunulmaması halinde borç muaccel hale gelmeyecektir. Dolayısıyla bonodaki bedel olan borç İcra İflas Hukuku takibine konu edilemeyecektir. Yargıtay’ın bu içtihadı bono içindir ancak diğer kambiyo senetlerine de kıyasen uygulanmaktadır.

1.1.6. Çek İcra Takibi Nasıl Başlatılır?

Çek Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiş olan bir kambiyo senedidir. Kambiyo senetleri niteliği gereği özel düzenlemelere tabidir. Örneğin kambiyo senedine dayanılarak icra takibi başlatılmasında rehin söz konusu ise rehinin paraya dönüştürülüp borcun ödenmesine gerek olmadan doğrudan haciz işlemleri başlatılabilir. Bir kambiyo senedi için icra takibi yapılması gerektiğinde kambiyo senetlerine özgü icra takibi yapılabileceği gibi genel icra takibi de yapılabilir.

Çekte icra takibi yapılabilmesi için öncelikle çekin süresi içerisinde bankaya ibraz edilmiş olması gerekiyor. İcra takibinin başlatılacağı yer, çek keşide yeri, muhatap bankanın bulunduğu yer, borçlunun veya borçlulardan birinin yerleşim yerindeki icra müdürlükleridir. Alacaklı bu yerlerden dilediğinde takip talebinde bulunabilir. Çek ile icra takibi başlatılırken takip talebine, çekin aslının ve borçlu adedi kadar nüshasının eklenmesi gerekmektedir.  Çek ile icra takibi başlatılırken takip talebinin yanında, çekin zamanında ibraz edilip de ödenmediği ve ödeme durumu, protesto veya muhatap tarafından ibraz günü de gösterilmek üzere, çekin üzerine yazılmış olan tarihli beyan ile veya bir takas odasının çek zamanında ibraz edildiği halde ödenmediğini tespit eden tarihli beyanı bulunmalıdır.

İcra takibinin başlatıldığına dair tebligatın borçluya ulaşması ile borçlu 5 gün içerisinde bu takibe itiraz edebilir. Eğer etmezse icra takip talebinde bulunan alacaklı veya vekili, icra müdürlüğünden icra takibinin kesinleşmesi talebinde bulunur. Ve icra takibi kesinleşir. Haciz işlemleri başlatılır.

1.1.7. Faturaya Dayalı İcra İflas Hukuku Takibi Nasıl Başlatılır?

Fatura belirli bir sözleşmenin yapıldığını gösteren nitelikli bir belgedir. Sözleşme değildir. İlamlı icraya konu olabilecek ilam niteliği taşıyan bir niteliği bulunmamaktadır.

Faturanın ispat gücüne ilişkin TTK’nın 2.maddesinin 2.fıkrasında düzenleme bulunmaktadır. Bu hükme göre bir fatura alan kişi aldığı tarihten itibaren sekiz gün içinde, faturanın içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa bu içeriği kabul etmiş sayılır.

Genel haciz yolu ile ilamsız icranın yapılabilmesi için borç ilişkisinin varlığı gerekmektedir. Fatura alındıktan sonra 8 gün içerisinde aksini iddia eden bir itirazın yapılmamış olması ile fatura içeriğinde borç ilişkisinin varlığı kabul edilmiş olur.

Faturaya dayanılarak başlatılacak olan icra takibi genel haciz yolu ile ilamsız icra olmaktadır. İlamsız icra takibi için gerekli olan hususlarla birlikte, icra takip talep yazısına ek olarak faturanın eklenmesi gerekmektedir.

1.1.8. Online İcra İflas Hukuku Takibi Nasıl Başlatılır?

Online icra takibi başlatılabilmesi, e-devlet güvenliği ve UYAP’ın kullanılmasıyla mümkündür. Elektronik icra takibini herkes yapamaz. Bu konuda uzman icra avukatından hukukî yardım alınması gerekmektedir. UYAP vatandaş portaldan online icra takibi başlatılamaz. UYAP’ın avukat portalı ile online icra takibi yapılabilir. Online icra takibinin sunmuş olduğu yararlardan uzman icra avukatı vasıtasıyla faydalanabilir.

Online icra takibinin başlatılabilmesi için önce online işlemin yapıldığı bilgisayarda UYAP editör uygulamasının bulunuyor olması gerekmektedir. İcra takip masrafları için gerekli olan miktarın avukatın baro kartında bulunması ve bununla birlikte güvenli elektronik imza ile imzalanmış olan icra takip talebinin sisteme yüklenmiş olması gerekmektedir.

1.1.9. İcra Takip Masrafı Ne Kadar Tutar?

İcra takibi başlatılırken birtakım harç ve giderlerin alacaklı tarafından icra dairesine ödenmesi gerekmektedir. İcra takibi sonucunda alacaklı lehine bir sonuç oluşursa yapılan masraflar borçludan tahsil edilerek alacaklıya ödenir. Takibin ilamlı ya da ilamsız oluşuna göre icra takip masraflarında farklılıklar bulunmaktadır. İlamsız takiplerde peşin harç, başvuru harcı, tebligat, posta ve dosya giderlerinin ödenmesi ve icra takibi avukat vasıtası ile yapılıyorsa, vekalet suret harcı ile baro pulu giderlerinin ödenmesi gerekmektedir. İlamlı takiplerde ise başvuru harcı dışındaki tüm kalemlerin ödenmesi gerekmektedir.

İlamsız takiplerdeki peşin harç tutarı, alacak miktarının binde 5’i kadardır. 2022 yılı için başvuru harcı 80,27 Türk lirasıdır. Eğer takip avukat vasıtası ile gerçekleşiyorsa, Türkiye Barolar Birliği’nin 2022 yılı için yayınlamış olduğu Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinden az olmamak üzere vekalet suret harcı ödenmelidir. İcra avukatı ile takibin yapılması alacaklının haklarının korunması ve ifa edilmesi bakımından faydalı olacağından dolayı, uzman icra avukatının hukukî yardımının alınması gerekmektedir.

1.2. İcra Takibi Başlatmak İçin Gerekli Evraklar Nelerdir? İcra Takip Talebi Nasıl Hazırlanır İcra Takip Talebi Örneği

İcra takibi için gerekli evraklar takip talebi, ödeme emri, borcun olduğuna dair dayanak olan belge suretleri, eğer alacaklı kendisini icra avukatı ile temsil ettiriyorsa vekaletname ve alacaklının kimlik fotokopisi ve son olarak icra takibi için yatırılan harç makbuzudur. Borcun olduğuna dair dayanak olan belge ilam niteliğinde ise ilamın aslı veya aslı gibi onaylı sureti dosyaya eklenmelidir.

İcra İflas Hukuku TAKİP TALEBİ ÖRNEĞİ

1-Alacaklının ve varsa kanuni temsilcisinin ve    

    vekilinin adı, soyadı, vergi kimlik numarası     

    ve yerleşim yerindeki adresi, alacaklı yabancı   

    ülkede oturuyorsa Türkiye’de göstereceği           

    yerleşim yerindeki adresi                                                       :                             

2-Borçlunun ve varsa kanuni temsilcisinin adı,  

    soyadı ve yerleşim yerindeki adresi, alacaklı  

    tarafından biliniyorsa vergi kimlik numarası                    :             

3-Takip terekeye karşı açılmışsa mirasçıların,     

    adı, soyadı ve yerleşim yerindeki adresleri                      :             

4-Alacağın veya istenen teminatın Türk parasıyla            

    tutarı ve faizli alacaklarda faizin miktarı ile      

    işlemeye başladığı gün; alacak veya teminat 

    yabancı para ise alacağın hangi tarihteki kur  

    üzerinden talep edildiği ve faizi                                           :             

5-Taşınır rehni veya ipotekle temin edilmiş olan              

    bir alacak talebinde rehnedilenin ne olduğu  

    rehnedilen üçüncü şahıslar tarafından verilmiş            

    veya mülkiyeti üçüncü şahsa geçmiş ise adı ve             

    soyadı, rehnedilen şey üzerinde, sonra gelen re-  

    hin hakkı varsa bu hakka sahip olan kişinin adı,  

    soyadı, yerleşim yerindeki adresi                                        :             

6-Takip, ilâma veya ilâm hükmündeki belgeye                 

    müstenit ise ilâm veya belgeyi veren makamın           

    adı, ilâm veya belgenin tarihi, numarası ve özeti          :

7-Adî veya hasılat kiralarına ait takip talebi                          :             

8-Tevdi edilen senet (Poliçe, emre muharrer senet, 

    çek) in tarih ve numarası, özeti, senede dayalı     

   değilse borcun sebebi                                               :  

9-Alacaklının takip yollarından hangisini seçtiği :             

                Yukarıdaki (     ) bentte yazdığım hakkımın alınmasını talep ederim.

(İİK m.8, 58)

    ……../……../……………

 Alacaklı veya Vekilinin

              İmzası

1.2.1 Avukat Aracılığı ile İcra Takibi Başlatma Nasıl Olur? İcra Takibi Avukatlık Ücreti Nedir? Borçlunun Alacaklıyı Temsil Eden Avukata Ödeme Yapması Mümkün Müdür?

Uzman icra avukatı ile icra takibi başlatılabilmesi için öncelikle alacaklı noterden genel vekaletname vermesi gerekmektedir. Bu vekaletname ile avukat müvekkili adına bağış ve satış dışında tüm tasarruf işlemlerini yapabilmekte ve dava ve icra işlerini görebilmektedir. Vekaletnamenin uzman icra avukatı tarafından icra takip talebine eklenmesi ile icra takibi başlatılabilir.

İcra takibi avukatlık ücreti Avukatlık Asgari Ücret Tarife’sinde asgari tutarda belirlenmiştir.

Eğer icra takibinin kesinleşmesi neticesinde borçlu borcunu ödemek zorunda kalırsa, borçludan borcu icra edilirse, borçlu alacaklının ödemesi gerektiği vekalet ücretini ve icra takip masraflarını ödemek mecburiyetindedir.

1.2.2. Avukatsız İcra İflas Hukuku Takibi Başlatma Nasıl Olur? İcra Takibi UYAP E Devlet Üzerinden Nasıl Sorgulanır? İcra Takibi İçin Gerekli Evraklar Nelerdir?

Avukatsız icra takibi yapılması mümkündür. Ancak icra takibinin uzman icra avukatı ile yürütülmesinde alacaklının büyük menfaati bulunmaktadır. Alacaklı kimlik bilgilerini de içeren icra takip talebini, takibe dayandığı belgeyi ve diğer evrakları eğer ilamsız takip yapacaksa borçlunun yerleşim yer icra müdürlüğüne vererek, ilamlı takip yapacaksa istediği icra müdürlüğüne vererek icra takibini başlatabilir.

İcra takibi başlatan alacaklı icra dosyasını e-devlet bilgileri ileri girilen UYAP vatandaş portaldan sorgulayabilir.  Bunun için ilgili kişi, T.C. Kimlik Numarası ve e-devlet şifresi ile e-devlet sistemine girmeli ve ardından arama bölüme UYAP yazarak UYAP sistemine geçiş yapmalıdır. Ardından UYAP vatandaş portalında dosya işlemleri bölümünden dosya sorgulayıp, icra seçeneğini seçmelidir.

İcra takibi için gerekli evrakları ile ilgili, yazımızın 1.2 İcra Takibi Başlatmak İçin Gerekli Evraklar Nelerdir? İcra Takip Talebi Nasıl Hazırlanır İcra Takip Talebi Örneği başlıklı bölümünden bilgi alabilirsiniz.  

1.3. İcra İflas Hukuku Takibi Ne Zaman Sonuçlanır?

İcra takibi uzman icra avukatının hukukî yardımını alarak yürütülen icra takip sürecinin kesinleşmesiyle sonlandırılır. Bu süreçte haciz işlemleri gündeme gelmektedir. Haciz işlemlerinin hem alacaklı bakımından hem de borçlu bakımından hakkaniyete uygun olarak yürütülebilmesinin ve icra takibin sonuçlanmasının icra avukatının hukukî yardımı ile yapılmasında fayda bulunmaktadır.

1.3.1 İcra Tebligatı geldikten kaç gün sonra icra haczi gelir?

İcra takibinin borçluya usulüne uygun bir şekilde tebliğinden itibaren, borçlu eğer 7 gün içerisinde icra takibine itiraz etmezse, icra takibi kesinleşir. Ancak bu kesinleşmenin icra dairesine bildirilmesi gerekir. Bunun için alacaklı veya alacaklının uzman icra avukatı icra dairesine kesinleşme talebinde bulunur. İcra takibinin kesinleşmesi ile haciz işlemine başlanır.

Fiziki olarak hacze gelinmeden önce, borçlunun daha kolay şekilde borcu karşılayacak olan malları veya hakları haczedilir. Ancak borçlunun lüks, kıymetli bir fiziki eşyası olup borcu daha rahat şekilde karşılayacak fiziki mallarının bulunması halinde fiziki haciz tercih edilir.

İcra takip tebligatının ardından haczin ne zaman geleceğine ilişkin husus icra dairesinin iş yoğunluğuna göre de değişkenlik göstermektedir.

1.3.2. Borcumu Ödemezsem Hapis Yatar Mıyım?

Borç: sözleşmeden, haksız fiilden, sebepsiz zenginleşmeden kaynaklanır. Borç aksine bir sözleşme yoksa doğduğu anda muaccel hale gelir. Muaccel olan borç halinde alacaklı borcun konusu olan edimi talep ve dava yetkisine haiz olur. Eğer borç muaccel olduysa ve borçlu edimi yerine getirmiyorsa, alacaklı borç için icra takibi başlatabilir. Anayasa’nın 38. maddesine göre “Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz.”

İcra İflas Kanunu’nda bazı hallerde, borçlunun tazyik ile hapsedileceğine dair hükümler bulunmaktadır. Borç ödenmezse Anayasa gereği yalnızca sözleşmeye dayanılarak tazyik hapsi uygulanamaz. Ancak icra takibi söz konusu olduğunda borçlunun mal beyanında bulunmaması, borçlunun taahhüt ettiği borcunu ihlal etmesi örneğin taksitlerde gecikme bulunması gibi hallerde, yani borçlunun yükümlülüğünü yerine getirmemesi hallerinde tazyik hapsi gündeme gelir. Yükümlülük yerine getirildiğinde borçlu derhal serbest bırakılır. Tazyik hapsinin süresi üç ayı geçemez.

1.3.3. İcra İflas Hukuku Borcu Taksitini Ödemedim Hapis Cezası Var Mı?

Borçlu ile alacaklı arasında borcun nasıl ödeneceği konusunda hukuka uygun olması koşulu ile anlaşma yapılabilir. Borcun nasıl ödeneceğine ilişkin örnek olarak taksitle ödeme verilebilir. Taksitle ödeme hallerinde, taksitin vade tarihi borcun muaccel olduğu, yani alacaklının taksit tutarını talep ve dava yetkisini elde ettiği tarihtir. Eğer taksit vade tarihinde ifa edilmemişse alacaklı kalan borç için icra takibi başlatılmasını talep edebilir.

Anayasa’nın 38.maddesine göre “Hiç kimse, yalnızca sözleşmeden doğan bir yükümlülüğü yerine getirememesinden dolayı özgürlüğünden alıkonulamaz.” Taksitle borcun ödenmesi sözleşme hükmüdür. Yalnızca taksitin ödenmemesine dayanılarak alacaklı için tazyik hapsi hükmolunamaz.

Borçlunun borcu için bir haciz işlemi uygulanmış ve borçlu, hacze konu olan eşyaların satışından önce borcu taksitlere ödeyeceğini taahhüt eder ve birinci taksiti de derhal verirse icra işlemi durur. Ancak borçlu taahhüdünü makul bir neden olmadan yerine getirmez yani ihlal ederse alacaklının şikâyeti üzerine 3 aya kadar tazyik hapsine mahkûm edilir.

1.3.4. İcra Dairesi Haciz Yoluyla Evden Eşya Alabilir Mi?

İcra takibinin kesinleşmesinden sonra haciz işlemi başlatılır. Borçlunun malvarlığına ve haklarına karşı haciz işlemi başlatılabilir. Haciz işleminde bulunması gereken kişilerin varlığı ile borçlunun evine de hacze gelinebilir. Borçlunun her türlü malına veya hakkına karşı haciz işlemi uygulanamaz. Evde bulunan ve temel yaşam gereksinimleri için gerekli olan eşyalara haciz işlemi uygulanamaz. Örneğin çamaşır makinesi, buzdolabı, fırın, koltuk takımı gibi eşyalara haciz işlemi uygulanamaz. Ancak bunlardan birden fazla bir tanesi kalmak üzere diğerleri haczedilebilir.

Haczedilebilecek malların değerlendirmesini icra memuru yaşam gereksinimi için gerekli olup olmamasına göre değerlendirmelidir. Örneğin sıradan bir evde medikal yatak gerekli değilken hasta bulunan bir evde medikal yatak gereklidir. İcra memuru değerlendirmesini hakkaniyete ve hukuka uygun şekilde yapmalıdır.

1.3.5. Eşimin Borcundan Dolayı Benim Aracıma Evime Haciz Yaparlar Mı?

Haciz işleminin başlatılabilmesi için borcun icra takibinin kesinleşmesi gerekmektedir. İcra takibinin kesinleşmesi için borcun muaccel hale gelmiş olması gerekmektedir. Vadesi belli ve kesin olan borçlarda vade tarihi borcun muaccel olduğu tarihtir. Borcun vadesinin belirsiz olduğu hallerde alacaklının ihtarına gerek vardır. İhtarda belirtilen vade tarihi, borcun muaccel olduğu tarihtir. Borçlu borcunu ifa etmezse kesinleşen icra takibi ile, maaşına, ziynet eşyalarına, ev ve işyerindeki kayıtlı mallarına, kıymetli evraka, lüks statüde sayılan eşyalarına, temel yaşam için gerekli olan ancak birden fazla bulunan hallerde bir tanesi hariç diğer eşyalarına haciz işlemi uygulanabilir.

Eşin kendi malvarlığı, diğer eşin borcu nedeniyle haczedilemez. Aile konutunun tapu siciline aile konutu olarak şerh edilmiş olması durumunda aile konutu da haczedilemez. Ancak aile konutunun içerisindeki eşyaların, borçlu olan eşin dışındaki aile mensuplarına ait olanlar haczedilemez. Yaşam gereksinimi için şart olanlar haczedilemez. Haciz sırasında gereksinimin olup olmadığının esaslı şekilde, haciz memuru tarafından değerlendirilmelidir.

1.3.6. Babamın Borcundan Dolayı Bana Haciz Yaparlar Mı?

Herkes borcundan kişisel olarak sorumludur. Bu duruma nisbilik ilkesinin bir sonucu da denilmektedir. Tabi bu ilke mutlak değildir. Bunun istisnaları kefillik, miras gibi hallerdir. Çocuk eğer babasının borcuna kefil olur ve kefalet sözleşmesinin koşulları da mevcut olursa alacaklı ile arasında kefalet sözleşmesi olacağından babasının borcundan sorumlu olur ve kendisine haciz yapılabilir.

Ebeveynler öldükleri veya ebeveyn için gaiplik kararı bulunduğu zaman, ebeveynin malvarlığı aktifi ve pasifi ile mirasçılarına düşer. Çocuk mirasçılardan birisidir. Çocuk, baba öldükten veya baba için verilen gaiplik kararını öğrendikten sonra; ölümü veya gaiplik kararını öğrendiği tarihten itibaren üç ay içerisinde sulh mahkemesinde sözlü veya yazılı olarak mirası reddedebilir. Bu durumda çocuk babanın ne aktif malvarlığını ne de pasif malvarlığını edinmemiş olur.  Dolayısıyla babanın borcundan dolayı sorumlu olmaz ve kendisine babasının borcundan dolayı haciz yapılamaz. Ancak çocuk mirası reddetmez ise babasının malvarlığı aktifi ve pasifi ile kendisine geçtiği için, babanın borcundan sorumlu olur ve kendisine haciz yapılabilir.

Eğer çocuk ile baba aynı evde yaşıyorsa ve babanın borcundan dolayı haciz işlemi uygulanıyorsa. Çocuğun kişisel malvarlığı ve yaşam için gereksinim duyulan eşyaları haczedilemez.

1.3.7. İcra Dosyasına Maaş Haczi Nasıl Olur?

Maaş haczi, borçlunun düzenli olarak çalışması karşılığında işvereninden almış olduğu ücretin belirli bir kısmına icra takibi ile el konulmasıdır. Böylece alacaklı, borçlunun borcunu ifa etmemesi ve icra takibi başlatılmış olup da borçlunun borcunu hala ifa etmemesi dolayısıyla borçlunun maaşına haciz konulmasını talep edebilir. Alacaklı İcra İflas Hukuku takibini başlattıktan sonra icra dairesi borçlunun işyerine tebligat gönderir ve bunun sonucunda işyeri borçlunun maaşı, maaşı üzerinde herhangi bir başka haciz varsa bunların varlığı, haczin yapıldığı hakkında icra dairesini bilgilendirilmekle yükümlüdür. Kesintiyi yapmayan işyeri borçtan aynı oranda kendisi sorumlu olur. İşveren tarafından icranın konusu olan dosyaya, her maaş döneminde nafakaya ilişkin haciz saklı kalmak üzere azami olarak maaşın dörtte biri oranında ödemenin yapılması gerekmektedir.

Kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, kötü niyet tazminatı, ayrımcılık tazminatı, sendikal tazminat, yıllık izin ücret alacağında dörtte birlik azami sınır uygulanmaz. Haciz sırasında öncelik nafaka alacaklarıdır. Takip tarihi ne olursa olsun nafaka alacağı önceliklidir. Sonrasında ise haczedilecek alacaklar, maaş haczi için işverene gönderilen tebligat tarihine göre ilk tebligata konu olan alacağın önce haczedilmesi şeklinde sıralanarak haczedilir.

1.3.8. Haczedilemeyen Eşyalar Nelerdir? İcra Dosyasında Haciz ile İlgili Hangi İşlemler Yapılır?

İcra takibi başlatıldıktan sonra borçlu borcunu ödememekte ısrar ederse kendisine haciz işlemi başlatılabilir. Haciz işlemi ile borçlunun malvarlığında birtakım işlemler gerçekleştirilir. Borçlunun her türlü malına veya hakkına haciz işlemi uygulanamaz. Önceden haczedilebilir veya edilemez üzerine yapılan anlaşmalar geçerli değildir. Bu mallara ilişkin yasaklar bulunmaktadır. 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 82. maddesinde hacze kabil olmayan mallar ve haklar hüküm altına alınmıştır.

Söz konusu hükme göre haczedilemeyecek mallara ve haklara örnek olarak şunlar verilebilir:

• Borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu eşya,
• Borçlu çiftçi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi ve çift hayvanları ve nakil vasıtaları ve diğer eklenti ve ziraat aletleri,
• Borçlunun sanatı ve mesleği için lüzumlu olan alet ve edevat ve kitapları ve arabacı, kayıkçı, hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları,
• Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları,
• Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu çiftçi ise gelecek mahsul için lazım olan tohumluğu,
• Borçlu bağ, bahçe veya meyve veya sebze yetiştiricisi ise kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ bahçe ve bu sanat için lüzumlu bulunan alet ve edevat,
• Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi hallerde bağlanan maaşlar,
• Borçlunun haline münasip evi, Yargıtay’a göre haline münasip ev “…Bir meskenin borçlunun hâline uygun olup olmadığı adı geçenin haciz anındaki sosyal durumuna ve borçlu ile ailesinin ihtiyaçlarına göre belirlenir. Buradaki “aile” terimi, geniş anlamda olup, borçlu ile birlikte aynı çatı altında yaşayan, bakmakla yükümlü olduğu kişileri kapsar. İcra mahkemesince, borçlunun sözü edilenlerle birlikte barınması için zorunlu olan hâline münasip meskeni temin etmesi için gerekli bedel bilirkişilere tespit ettirildikten sonra, haczedilen yerin kıymeti bundan fazla ise satılmasına karar verilmeli ve satış bedelinden yukarıda nitelikleri belirlenen mesken için gerekli olan miktar borçluya bırakılmalı, kalanı alacaklıya ödenmelidir...” (12. HD 23.01.2007, 2006/23100-822).
• Öğrenci bursları,
• İşçi maaşın dörtte birinden fazlası (Nafaka için haciz durumu saklıdır.) haczedilemez.

Kısmen haczedilebilir mallar ve haklar ise İcra ve İflas Kanunu’nun 83. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Buna göre maaşlar, tahsisat ve her nevi ücretler, intifa hakları ve hasılatı, ilama müstenit olmayan nafakalar, tekaüt (Memurlara üretim sürecine katılmaları karşılığında belli sürelerde yapılan ödeme) maaşları, sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar, borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar kısmen hacze kabildir. Ancak bu hak ve malların dörtte birinden fazlası haczedilemez.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 93. maddesine göre bu kanun kapsamında ödenen gelir, aylık ve ödenekler; 88 inci maddeye göre takip ve tahsili gereken alacaklar ile nafaka borçları dışında haczedilemez. Ancak ödemeyi alan kişinin onayı var ise haczedilebilir.

1.3.9. Hacizli Malların Satışı Nasıl Yapılır?

Alacaklı veya borçlu yeni düzenlemeye göre, icra takibine konu olan haczedilen malın satışını bir yıl içerisinde icra müdürlüğünden talep edebilir. Satış talebi ile haczedilen mal için ortalama piyasa değerine göre bir değer taktir edilir. Buna kıymet taktiri raporu denilmektedir. Satış talebi ile bu kıymet takdirinin ve satış masraflarının icra müdürlüğünün gösterdiği hesaba peşin olarak yatırılması gerekmektedir.

Borçlu alacaklının satış talebinden önce borcunu düzenli olarak taksitlerle ödeyeceğini taahhüt ederse İcra İflas Hukukutakibi ve dolayısıyla satış gerçekleşmez. Ancak taksitlerden biri zamanında ödenmezse icra takibi kaldığı yerden devam eder.

Haczedilen malın satışı üç şekilde olabilir. Bunlardan birisi borçluya yetki verilerek malın satışıdır. Buna göre kıymet takdir raporunun borçluya tebliğinden itibaren borçlu 7 gün içerisinde malın satışının yapılması için kendisine yetki verilmesini talep edebilir. Bu talebi kabul edilirse borçluya 15 günlük bir süre verilir satış için. Borçlu bir alıcı ile anlaştığı taktirde, alıcı bu 15 günlük süre içerisinde belirlenen bedeli icra dosyasına ödemelidir. İcra müdürü belirli şartların oluştuğunu taktir eder ve satışın onayı ve devir ve teslim işlemlerinin yapılması için dosyayı icra mahkemesine gönderir. İcra mahkemesi talebi kabul ederse mülkiyet alıcıya geçer. Eğer mahkeme talebi reddederse ödenen bedel alıcıya iade edilir.

Haczedilen malın satışının ikinci şekli, elektronik ortamda açık arttırma suretiyle satıştır. Buna göre satış açık artırma ile yapılır. Satış, taşınırlar için satış talebinden itibaren bir ay içerisinde, taşınmazlar için ise üç ay içerisinde icra dairesi tarafından açık arttırma suretiyle gerçekleştirilir. Birinci ve ikinci artırmanın yapılacağı gün ve saat aralığı, artırmaya başlangıç tarihinden en az on beş gün önce ilan edilir. Taşınmaz satışlarında borçluya, alacaklıya ve ilgililere satış ilanı tebliğ olunur. Açık artırmada teklif verme süresi yedi gündür. Şartların yerine gelmesi hâlinde mal, en yüksek teklif verene ihale edilir. İhale sonucuna 7 gün içerisinde itiraz edilmezse ihale kesinleşir. İtiraz edilse dahi ihale alıcısı teklif ettiği bedeli ödemekle yükümlüdür. İhalenin kesinleşmesiyle alıcı malın maliki olur. Taşınmazlarda, Taşınmaz alıcıya ihale edilip bedeli alındıktan sonra alıcı adına tescil edilmesi için tapuya müzekkere yazılır.

Haczedilen malın satışının üçüncü şekli, pazarlık suretiyle satıştır. Buna göre bütün alakadarlar isterse, borsa veya piyasada fiyatı bulunan kıymetli evrak veya diğer mallar için o günün piyasasında mukarrer fiyat teklif edilirse, artırmada maden kıymetini bulmamış olan altın ve gümüş eşyaya bu kıymet verilirse, kıymeti süratle düşen veyahut muhafazası masraflı olan mallar bulunursa, mahcuz malın tahmin edilen değeri bir milyar lirayı geçmezse pazarlık suretiyle satış olabilir.

1.4. Tahsil harcı nedir?

Tahsil harcı, İcra takibinin konusunun değeri belli olan hallerde icra takibinin başarı ile sonuçlanması halinde alınan nisbi bir harçtır.

Tahsil Harcı alacağın ödenmesi sırasında, ödeme yapılmayan hallerde harç alacağının doğması tarihinden itibaren 15 gün içinde ödenir. Harç alacağı icranın yerine getirilmesiyle yani başarı ile sonuçlanması ile doğar. İcra takibi ne kadar uzun sürerse o kadar fazla tahsil harcı alınır. Bu harç, icra takibi neticesindeki paradan kesilmez. Borçludan ayrıca istenir.

Haciz aşamasına geçilmeden Merkezî Takip Sistemi aracılığıyla sonuçlanan icra takipleri için ayrıca icraya başvurma harcı ile tahsil harcı alınmaz

1.5. İcra Dosyası Kapatma Nasıl Olur?

İcra dosyası kapatma iki şekilde olmaktadır. Bunlardan ilki borçlu, icra takibine konu olan asıl borcunu faizi ile ve bunun yanında icra takip masraflarını ödemesi suretiyle olmaktadır. Borçlunun ödemeden sonra kendisi veya vekili masrafların ve ödemenin yapıldığını belirtip icra dosyasının kapatılmasını icra takibini yapan icra müdürlüğünden talep etmelidir. Bu şekilde icra dosyası kapatılabilir.

İcra dosyasının kapatılmasının ikinci şekli haricen tahsilat usulüdür. Buna göre haricen tahsilatta borçlu icra takibine konu olan asıl borcun ve faizin ve tabi icra takip masraflarının ödemesini, icra takibini talep eden alacaklının vekiline yapmaktadır. Ödemenin yapıldığı alacaklı vekili yani uzman icra avukatı haricen tahsilat nedeniyle icra takibinin yapıldığı icra müdürlüğüne dosyanın kapatılması talebinde bulunur. Ayrıca uzman icra avukatı, icra dosyasının kapatılması talebinden önce, var olan hacizlerin kaldırılması talebinde bulunmalıdır. Haczin kaldırılması için yapılan masraflar yine borçlu tarafından ödenecektir.

1.5.1. E Devlet veya UYAP Üzerinden İcra Dosyası Kaldırma İşlemi Mümkün Müdür?

Dosyanın işlemden kaldırılması teknik bir ifadedir. İcra dosyasının işlemden kaldırılması için alacaklı bir yıl süre içinde icra takibi başlatmış olmasına rağmen haciz talebinde bulunmaz veya haciz talebini geri alıp da bir yıllık süre içinde yeniden haciz talebinde bulunmazsa icra dosyası işlemden kaldırılır. Ancak icra dosyanın işlemden kaldırılması ile icra takibi düşmez. İcra dosyasının işlemden kaldırılması için herhangi bir işlem yapılmasına gerek yoktur.

İcra dosyasının kapatılabilmesi için İcra İflas Hukuku takip konusu asıl borç ve faizinin ve icra takip masraflarının ödenmesi ile, icra dosyasının kapatılması için UYAP avukat portaldan icra müdürlüğüne talepte bulunulabilir. İcra dosyasının kapatılması aşağıda açıklanmıştır.