TCK 158 Nitelikli Dolandırıcılık Suçu Nedir ve Hangi Durumlarda Oluşur?
TCK 158, dolandırıcılığın güven ilişkileri, kamu kurumları, bankalar veya bilişim sistemleri gibi özel yollar kullanılarak işlenmesi durumunu kapsar. Basit dolandırıcılığa göre daha ağır cezalar öngörülür.
Örnek: Sahte kimlik ile banka hesabı açarak para transferi yapmak veya kamu görevlisi gibi davranarak menfaat sağlamak.
TCK 158 Kapsamında Verilen Cezalar Nelerdir? (Hapis ve Para Cezası)
1. Nitelikli Dolandırıcılık Suçunun Temel Cezası
Türk Ceza Kanunu’nun 158. maddesi uyarınca nitelikli dolandırıcılık suçunu işleyen kişiler, 4 yıldan 10 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Buna ek olarak, mahkeme 5.000 güne kadar adlî para cezası da hükmedebilir. Bir adlî para cezası günü, mahkeme tarafından belirlenen günlük miktar (örneğin 20 TL – 100 TL arası) ile çarpılarak hesaplanır.
2. Cezanın Belirlenmesinde Etkili Faktörler
Hâkim, cezayı alt sınırdan mı yoksa üst sınırdan mı vereceğine karar verirken şu kriterleri dikkate alır:
- Olayın ağırlığı ve zararın boyutu
- Mağdur sayısı
- Kullanılan yöntem (örneğin kamu kurumlarının araç olarak kullanılması, bilişim sistemleri, banka veya kredi kurumları üzerinden işlenmesi)
- Sanığın suç işleme kastı ve suçtaki rolü
3. Adlî Para Cezasının Hesaplanması
Örneğin, 3.000 gün adlî para cezası verilmişse ve mahkeme günlük 50 TL miktar belirlemişse:
3.000 x 50 TL = 150.000 TL adlî para cezası ödenir.
4. Ağırlaştırıcı Durumlar
Suçun, kamu kurum ve kuruluşlarının zararına, dinî inançların istismar edilerek veya kamu görevlisi kimliği kullanılarak işlenmesi, cezayı artırıcı unsurlar arasındadır.
💡 Not: Cezaların infaz süresi, etkin pişmanlık hükümleri, sabıka durumu ve iyi hâl indirimi gibi faktörlere göre değişebilir.
Nitelikli Dolandırıcılık Suçunun Unsurları Nelerdir? (Madde Madde Açıklama)
- Hileli davranış – Mağdurun iradesini yanıltacak eylem.
- Mağdurun zarara uğraması – Maddi kaybın oluşması.
- Failin menfaat sağlaması – Kendisi veya başkası için kazanç elde etmesi.
- Kanunda sayılan özel hâllerin bulunması – Banka, bilişim sistemi, kamu kurumu vb. üzerinden işlenmiş olması.
TCK 158 Uzlaştırmaya Tabi midir? Mevzuatta Değişiklik Var mı?
Nitelikli dolandırıcılık uzlaştırmaya tabi değildir. Mevzuatta bu konuda herhangi bir değişiklik yapılmamıştır ve yakın dönemde uzlaşma imkânı getirilmesine dair resmi bir çalışma bulunmamaktadır.
TCK 158’de Etkin Pişmanlık Uygulaması Var mı?
Madde kapsamında özel bir etkin pişmanlık hükmü bulunmaz. Ancak zararın, hüküm verilmeden önce tamamen giderilmesi hâlinde hâkim cezayı azaltabilir. Bu tamamen mahkemenin takdirindedir.
Nitelikli Dolandırıcılıktan Beraat Etmek Mümkün mü?
Evet. Eğer hileli davranış ispatlanamaz, mağdurun zararı oluşmaz veya kast unsuru yoksa beraat kararı verilebilir. Delillerin güçlü ve açık olması gerekir.
Basit ve Nitelikli Dolandırıcılıkta Zamanaşımı Süresi Kaç Yıldır?
- Basit dolandırıcılık: 8 yıl
- Nitelikli dolandırıcılık: 15 yıl
Bu süreler, suçun işlendiği tarihten itibaren başlar.
Nitelikli Dolandırıcılıkta Bankaların Hukuki Sorumluluğu Nedir?
Banka aracılığıyla işlenen dolandırıcılıklarda, güvenlik önlemleri alınmamışsa banka maddi sorumluluk taşıyabilir. Ceza sorumluluğu ise eylemi gerçekleştiren banka çalışanı veya yöneticisine aittir.
Haksız Yere Dolandırıcılıkla Suçlanmak Ne Anlama Gelir ve Cezası Nedir?
Bu durum iftira suçu kapsamına girer. Cezası 1 yıldan 4 yıla kadar hapis olup, bazı durumlarda daha ağır sonuçlar doğurabilir.
TCK 158’de Etkin Pişmanlık Ne Anlama Gelir ve Nasıl Uygulanır?
Etkin pişmanlık, failin işlediği suçtan sonra, mağdurun uğradığı zararı kendi iradesiyle ve gönüllü olarak gidermesi veya telafi etmesidir. Türk Ceza Kanunu’nda bu durum, faile cezada indirim yapılabilmesi imkânı tanır. Ancak bu bir otomatik hak değildir; hâkimin takdirine bağlı olarak uygulanır.
Etkin Pişmanlığın Uygulanma Şartları
- Gönüllülük: Fail, zararı kendi isteğiyle karşılamalıdır. Mahkeme baskısı veya zorunluluk altında yapılan ödemeler etkin pişmanlık sayılmaz.
- Zararın Tamamen Giderilmesi: Mağdurun uğradığı maddi zarar eksiksiz şekilde karşılanmalıdır. Kısmi ödeme hâlinde indirim oranı daha düşük olabilir.
- Zamanlama: Etkin pişmanlık, kovuşturma başlamadan önce yapılırsa daha fazla indirim, hükümden sonra yapılırsa daha az indirim söz konusu olur.
- Samimiyet ve İrade: Failin, gerçekten pişman olduğuna dair tavırları ve beyanları mahkeme tarafından değerlendirilir.
Cezaya Etkisi
- Soruşturma aşamasında zararın tamamen giderilmesi hâlinde, cezada önemli ölçüde indirim yapılabilir.
- Kovuşturma aşamasında zararın giderilmesi hâlinde, indirim oranı daha düşük olsa da hâkim bu durumu lehine değerlendirebilir.
- Karar kesinleşmeden önce etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanmak hâlâ mümkündür, ancak ceza indirimi sınırlı olur.
Örnek Senaryolar
- Dolandırıcılık yoluyla elde edilen paranın tamamının mağdura geri verilmesi.
- Haksız kazanç sağlanan bir malın iade edilmesi.
- Mağdurun zararı nakit ödeme, mal iadesi veya başka bir telafi yöntemiyle giderilmesi.
Dolandırıcılık Suçunda Savcılık Süreci Ne Kadar Sürer?
Şikayet sonrası savcılık dosyayı incelemeye alır. Delil durumuna ve iş yüküne göre 3 ay ile 1 yıl arasında sonuçlanabilir.
Nitelikli Dolandırıcılıktan 3 Yıl Ceza Alan Ne Kadar Cezaevinde Kalır?
1. Cezanın Yatacağı Sürenin Belirlenmesi
Türk Ceza Kanunu’nda (TCK 158) nitelikli dolandırıcılık suçu için verilen 3 yıl hapis cezası, doğrudan cezaevinde aynı süre yatılacağı anlamına gelmez. Türkiye’de ceza infaz sistemi gereği, cezanın belirli bir oranı cezaevinde geçirilir, kalan süre denetimli serbestlik ve koşullu salıverme kapsamında dışarıda geçirilebilir.
2. Koşullu Salıverme (Şartlı Tahliye) Oranı
- Genel suçlarda koşullu salıverme oranı: 2/3
- Yani 3 yıl hapis cezası alan bir kişi 2 yılını cezaevinde geçirir.
3. Denetimli Serbestlik
- 2023 itibarıyla yürürlükte olan infaz düzenlemesine göre, 3 yıl ve altındaki cezalarda denetimli serbestlik süresi 1 yıldır.
- Bu durumda, 3 yıl ceza alan bir kişi, yaklaşık 1 yılını cezaevinde geçirip geri kalanını denetimli serbestlikte geçirebilir.
4. Örnek Hesaplama
- 3 yıl hapis cezası → 2 yıl infaz süresi (koşullu salıverme öncesi)
- 1 yıl denetimli serbestlik uygulanırsa → Yaklaşık 12 ay cezaevinde kalınır.
5. Etkin Pişmanlık ve İndirim İmkânı
Eğer fail, etkin pişmanlık hükümlerinden yararlanırsa, cezada ciddi indirim yapılabilir ve ceza 3 yılın altına düşerse, cezaevine girmeden denetimli serbestlikle infaz edilmesi mümkün olabilir.
💡 Not: Bu hesaplama, genel infaz düzenlemesine göre yapılmıştır. Suçun niteliği, sabıka durumu, iyi hâl indirimi ve infaz yasasında yapılacak değişiklikler bu süreyi etkileyebilir.