Ortaklığın Giderilmesi Nasıl Olur? – İzale-i Şüyu

Eski adıyla izale-i şüyu ve yeni adıyla ortaklığın giderilmesi davaları, paylı (müşterek) ya da elbirliği (iştirak halinde) ile mülkiyete konu olan taşınmaz veya taşınır mallarda paydaşlar/ortaklar arasında mevcut birlikte mülkiyet ilişkisini sona erdirip şahsi mülkiyete geçmeyi sağlayan iki taraflı bir dava türüdür. Bu konu bakımından iki kavramın bilinmesi önem arz etmektedir.

Hukuki olarak ortaklığın giderilmesi hizmeti için ticaret hukuku alanında da hizmet veren Anadolu Avukat Ofisi ile iletişim kurabilirsiniz.

Paylı Mülkiyet

Birden çok kimsenin taşınır veya taşınmaz nitelikteki aynı eşya üzerinde maddi şekilde bölünmemiş paylara malik olmalarına imkân veren mülkiyet türü, paylı mülkiyettir. Bu mülkiyet biçiminde başka türlü belirlenmedikçe, her paydaşın eşyadaki payı eşit sayılır. Paydaş kendisine ait payı serbestçe devredebilir ve payların alacaklı gibi başka kişilerce rehin veya haciz edilmesi mümkündür (TMK md. 688). Paylı mülkiyette, payın tamamı değil bir kısmı da devredilebilir (TMK md. 732). Paylı mülkiyette her ortağın eşyanın her yerinde kendisine ait pay nispetinde diğer ortaklar ile aynı derecede hakkı bulunmaktadır. Birden çok kişinin mülkiyet hakkına sahip olduğu elbirliği mülkiyeti ile paylı mülkiyet hallerinden hangisinin aynı eşya üzerinde var olduğu hususunda belirsizlik bulunduğu zaman, eşyanın paylı mülkiyete tâbi olduğu kabul edilir.

Elbirliği Mülkiyet

Bu mülkiyet türünün tanımı ise Medeni Kanun’da

“Kanun veya kanunda öngörülen sözleşmeler uyarınca oluşan topluluk dolayısıyla mallara birlikte malik olanların mülkiyeti, elbirliği mülkiyetidir. Elbirliği mülkiyetinde ortakların belirlenmiş payları olmayıp her birinin hakkı, ortaklığa giren malların tamamına yaygındır.”

Şeklinde yapılmıştır. Bu mülkiyet türünde önemli nokta şudur: Burada malda birden fazla kişinin mülkiyet hakkı bulunmaktadır. Bundan dolayı da Medeni Kanun :

“Ortakların hakları ve yükümlülükleri, topluluğu doğuran kanun veya sözleşme hükümleri ile belirlenir. Kanunda veya sözleşmede aksine bir hüküm bulunmadıkça, gerek yönetim, gerek tasarruf işlemleri için ortakların oybirliğiyle karar vermeleri gerekir. Sözleşmeden doğan topluluk devam ettiği sürece, paylaşma yapılamaz ve bir pay üzerinde tasarrufta bulunulamaz. Ortaklardan her biri, topluluğa giren hakların korunmasını sağlayabilir. Bu korumadan bütün ortaklar yararlanır.”

Hükmünü getirmiştir.

Ortaklığın Dava Yoluyla Giderilmesi

Kanun paylı malın yönetiminin zorluklarını da göz önünde bulundurmuş ve ilgili hükmü getirmiştir:

“Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir.” .

(TMK Md.698)

Paylı mülkiyete tabi malın paylaşılması yönündeki bu istek (izale-i şüyu beyanı) paydaşlara ulaştırılarak tüm paydaşların katılımıyla yapılan paylaşma sözleşmesi veya paylaşmada anlaşma sağlanamaması durumunda dava açılarak yargısal paylaşma gerçekleştirilebilir. Peki bu nasıl yapılacaktır? Bu soruya da kanun bir sonraki maddede cevap vermiştir. İlgili maddeye bakıldığında

“Paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir. Paylaşma biçiminde uyuşma sağlanamazsa, paydaşlardan birinin istemi üzerine hâkim, malın aynen bölünerek paylaştırılmasına, bölünen parçaların değerlerinin birbirine denk düşmemesi hâlinde eksik değerdeki parçaya para eklenerek denkleştirme sağlanmasına karar verir.” .

(TMK Md. 699)

Görüldüğü üzere; ortaklığın giderilmesi davaları, paydaşların paylaşma isteğinin kendisinde veya paylaşmanın biçiminde anlaşamaması durumunda açılmaktadır.

Paydaşlardan biri, bu davayı açarak malın eğer varsa mevcut paydaşlık oranlarına göre maddi olarak bölünmesine ve şayet bu mümkün değilse artırma yoluyla satılıp parasının paydaşlara paylar oranında bölüştürülmesine yönelik mahkeme kararı tesis ettirmek ister. Mahkeme de payın miktarı ve paydaşların sayısı imkân veriyorsa talep halinde aynen taksim, aksi takdirde malın satılarak satış bedelinin ortaklara/paydaşlara dağıtılması şeklinde satış yoluyla taksim olarak paylaşmaya karar verir. Bu suretle, üzerinde anlaşmaya varılamamış paylaşma işi kurucu nitelikteki mahkeme kararı ile yerine getirilmiş olur. Paylaşımı mümkün olan değerler dışında kalan taşınır ve taşınmaz mallardan aynen bölünmesi mümkün olmayanlar için satış suretiyle ortaklığın giderilmesi yoluna gidilir. Öte yandan, malın maddi paylaşımı malda önemli bir değer kaybına yol açıyorsa, hâkim maddi paylaşım yerine paylı mülkiyete konu malın açık artırma ile satışına karar vermektedir. Bu konu bakımından Medeni Kanunun

“Bölme istemi durum ve koşullara uygun görülmezse ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesine olanak yoksa, açık artırmayla satışa hükmolunur. Satışın paydaşlar arasında artırmayla yapılmasına karar verilmesi, bütün paydaşların rızasına bağlıdır.”

(TMK Md.699/3)

maddesi unutulmamalıdır. İlgili maddeye bakıldığında paydaşların anlaşmaları halinde açık artırmaya yalnızca paydaşların katılması mümkündür.

Ortaklığın Giderilmesi Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Görevli ve yetkili mahkemenin belirlenmesi için bakılması gereken kanun HMK’dır. İlgili kanuna bakıldığında bu dava bakımından görevli mahkemenin sulh hukuk mahkemeleri olduğu sonucuna ulaşılacaktır. Bu dava bakımından yetkili mahkeme ise birkaç farklı durum göz önüne alınması gerekmektedir.

1.Durum: Davalının davanın açıldığı tarihteki yerleşim yeri mahkemesi ortaklığın giderilmesi davasına bakmakla yetkilidir (HMK md. 6).

2.Durum: Ortak mülkiyetin konusu taşınmaz bir mal ise, yetkili mahkeme ilgili taşınmazın bulunduğu yerdeki sulh hukuk mahkemesidir (HMK md. 12).

Kaynakça

ORTAKLIĞIN GİDERİLMESİ (İZALE-İ ŞÜYU) DAVALARI– Erdem ATEŞAĞAOĞLU* Ceyhun ELGİN**

EŞYA HUKUKU— Kemal OĞUZMAN*, Saibe OKTAY* ve Özer SELİÇİ**

TÜRK MEDENİ KANUNU- HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU**

Ortaklığın Giderilmesi Dava Dilekçesi Örneği

                      (YETKİLİ) SULH HUKUK MAHKEMESİ HAKİMLİĞİNE

DAVACI:  Davayı açacak kişi, TC No, Adres

DAVALILAR:  Dava açılacak kişi ya da kişiler, TC No, Adres

KONU:  Ortaklığın (aynen taksim,satış hangisi isteniyorsa) giderilmesi talebidir.

AÇIKLAMALAR:

1-Taşınmazın edinme yöntemi ve dava sebepleri yazılacaktır.
2- Davalılarla yapılan şifahi görüşmelerde, gayrimenkul üzerindeki iştirak halinde mülkiyetin müşterek mülkiyete çevrilmesi mümkün olmadığı gibi, davalılar, gayrimenkulün satışına da yanaşmamaktadırlar.

3- Fiili durumu itibarı ile paylaştırma da mümkün olmadığından, gayrimenkul üzerindeki ortaklığın satış suretiyle giderilmesini talep etme zarureti hâsıl olmuştur.

HUKUKİ NEDENLER: M.K, HMK. ve diğer yasal nedenler.

HUKUKİ DELİLLER: Tapu kayıtları, keşif, bilirkişi incelemesi, tanık beyanları sair her türlü yasal delil.

SONUÇ VE İSTEM: Yukarıda arz ve izah olunan nedenlerle;

1-……….. taşınmazın üzerindeki ortaklığın satış suretiyle giderilmesini,

2-Yargılama giderleri ve vekâlet ücretinin, payları oranında hissedarlara yükletilmesini vekâleten saygılarımla talep ederim. ../../2020

Ortaklığın Giderilmesi Cevap Dilekçesi Örneği

                …..SULH HUKUK MAHKEMESİ HÂKİMLİĞİNE

DOSYA NO: …. / … Esas

DAVACI:  Adı Soyadı ( TC Kimlik Numarası ) Adres

VEKİLİ: Av. Adı Soyadı ( Baro Sicil Numarası ) Adres

DAVAYA CEVAP VEREN DAVALI: Adı Soyadı ( TC Kimlik Numarası ) Adres

VEKİLİ: Av. Adı Soyadı ( Baro Sicil Numarası ) Adres

KONUSU: Dava dilekçesine karşı cevap ve delillerimizin sunulması

AÇIKLAMALAR:

TALEPLERİMİZ:

HUKUKİ NEDENLER: M.K, HMK. ve diğer yasal nedenler.

DELİLLER: Tanık, bilirkişi, tapu kayıtları ve her türlü delil

SONUÇ ve İSTEK: Yukarıda arz ve İzah edilen sebeplerle taleplerimiz doğrultusunda karar verilmesini, yargılama giderleri ve vekalet ücretinin davacı tarafa yükletilmesine karar verilmesini saygılarımızla bilvekâle arz ve talep ederiz. …./…./20…