Türk Ceza Kanunu Madde 247 – Zimmet Suçu

//

Av. Hakan Taştemir

1. TCK m.247 Zimmet Suçu Tanımı?

İstanbul Ceza Avukatı yazılarımızda ifade ettiğimiz üzere suç genel anlamıyla tipik, hukuka aykırı ve kusurlu bir harekettir.

Zimmet suçunun ne olduğu ise 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) m.247 ve devamı hükümlerinde düzenlenmiştir.

Zimmet suçu 5411 sayılı Bankacılık Kanunu (BK) m.160’ta da düzenlenmiştir. Ancak bu zimmet suçu, yalnızca BK kapsamında bir suç olduğu için TCK’da düzenlenen genel anlamda zimmet suçunun özel bir şekli olarak kalmaktadır. Yazımızın konusunu teşkil etmez.

Zimmet suçu TCK’nın dördüncü kısmının birinci bölümünde Kamu İdaresinin Güvenirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar başlığı altında düzenlenmiştir. Bu nedenden ötürü suçun genel mahiyette yorumu için nerede düzenlendiğinin önemine dikkat edilerek inceleme yapılmalıdır.

2. TCK m.247 Zimmet Suçu Şartları Nedir?

Zimmet suçunun oluşabilmesi için mevzuatta suça ilişkin koşulların oluşması gerekmektedir. Buna göre bir veya birden fazla kamu görevlisinin, görevi nedeniyle kendisine zilyetliği devredilen şeyi veya koruma ve gözetim nedeniyle yükümlülüğünde bulanan şeyi kendi veya bir başkasının zimmetine geçirmesi gerekmektedir.

Zimmete geçirilen mal üzerinde malik gibi tasarrufta bulunulması gerekmektedir.

3. TCK m.247 Zimmet Suçu Unsurları?

ZİMMET SUÇU UNSURLARI
ZİMMET SUÇU UNSURLARI

Suçun unsurları suçun genel tanımından da anlaşılacağı üzere tipiklik, hukuka aykırılık ve kusurdur. Tipiklik maddi ve manevi unsur şeklinde ikiye ayrılır. Maddi unsurlar mağdur, fail, suçun konusu, failin hareketi, netice, netice ile hareket arasındaki nedensellik bağı ve objektif isnadiyettir. Manevi unsurlar ise kast, taksir ve duruma göre kast-taksir kombinasyonu olan netice sebebi ile ağırlaşmış suçlardaki özel durumdur. Hukuka aykırılık aşamasında ise hareketin yapılmasının hukuka uygun bir nedeninin olup olmadığı incelenir, eğer hukuka uygunluk nedeni yoksa tipik hareket hukuka aykırı kabul edilir. Keza kusurluluk da hukuka aykırılık incelemesi gibidir.

Suçun unsurlarını incelemeden önceki aşama suçun yasada düzenlenme nedeni olan, suç ile korunan hukuki değerin tespiti gerekmektedir.

Zimmet suçu ile korunan hukuki değer suçun kanunda düzenlendiği yer de dikkate alınmak üzere kamu güvenidir. BK’daki zimmet ve zimmet benzeri suç ile ise korunan hukuki değer ekonomik düzen ve bu düzene karşı duyulan güvendir. Her iki zimmet suçunun ayrımı bakımından korunan değerlerinin mukayesesinin yapılması ciddi fayda sağlamaktadır.

Fail burada yalnızca kamu görevlisi olabilir. Kamu görevlisi ise TCK m.6’da düzenlenmiştir. Buna göre kamu görevlisi kamusal faaliyetin yürütülmesine atama veya seçilme yoluyla ya da herhangi bir surette sürekli, süreli veya geçici olarak katılan kişidir. Failin durumundan kaynaklı olarak bu suç özgü suç niteliğindedir. Suçun işlenişi esnasında kamu görevlisi olunması yeterlidir.

Mağdur tüm toplumdur. Yani toplumdaki herkes mağdurdur.

Suçun konusu zimmet eylemidir. Failin hareketi ise görevi nedeniyle zimmeti kendisi veya başkasına yönelik gerçekleştirmiş olmasıdır. Netice ise zimmet eylemi gerçekleşen tasarruftur. Netice ile failin hareketi arasına nedensellik gidişatını bozacak bir hal olmadığı taktirde bu iki husus birbirleri ile nedenseldir.

Bu suç ancak kasıtla işlenebilir.

Zimmet suçunu hukuka uygun hale getirebilecek hal ise TCK m.24 ve m.26 uyarınca gündeme gelebilir. Kamu görevlisi görevi nedeniyle zilyetliği kendisinde bulunan değer üzerinde tasarruf ederse bu hareket hukuka uygun bir hareket olacaktır. Bunlar dışında başka türlü bir hukuka uygunluk nedeni bulunmamaktadır.

Tipiklik ve hukuka aykırılık tespit edildiğinde esasında suç oluşmuş sayılacaktır. Kusurlulukla ise daha çok cezalandırma aşamasına yönelik bir tespit yapılır. 

Kusurluluk bakımından özel bir durum yoksa suç oluşmuş sayılacaktır. Failin yaşın küçük olması, akıl hastası, sağır veya dilsiz olması veya geçici bir nedenle ya da irade dışı alkol veya uyuşturucu madde etkisiyle suçu işlemiş olması halinde, verilecek olan cezada indirime gidilmesine veya hiç ceza verilmemesine karar verilebilir. Failin kamu görevlisi olacağı düşünüldüğünde saydığımız hususlardan bazılarının zaten failde bulunmayacağını göz önünde bulundurmalıyız.

4. TCK m.247 Zimmet Suçunun Cezası Nedir?

a. Suçun Temel Hali

TCK m.247 (1) Görevi nedeniyle zilyedliği kendisine devredilmiş olan veya koruma ve gözetimiyle yükümlü olduğu malı kendisinin veya başkasının zimmetine geçiren kamu görevlisi, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Failin suçu işlediği sabit ise hapis cezası ile cezalandırılacaktır.

b. Nitelikli TCK m.247 Zimmet Halleri

TCK m.247’nin ikinci fıkrasında zimmet suçunun nitelikli hali düzenlenmiştir. Buna göre (2) Suçun, zimmetin açığa çıkmamasını sağlamaya yönelik hileli davranışlarla işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.

c. Daha Az Cezayı Gerektiren Haller

Zimmet suçu nedeniyle ceza alacak failin cezasının azalma durumları bulunmaktadır. Buna ilişkin düzenleme TCK m.247’nin üçüncü fıkrasında (3) Zimmet suçunun, malın geçici bir süre kullanıldıktan sonra iade edilmek üzere işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranına kadar indirilebilir şeklinde ve TCK m.249’da (1) Zimmet suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı nedeniyle, verilecek ceza üçte birden yarıya kadar indirilir şeklinde düzenlenmiştir.

Madde 247’deki hal mahkemenin taktirinde gündeme gelir. Ancak m.249’daki hal ise koşullar sağlanmışsa emredici norma niteliğindedir yani mahkemenin taktirine bırakılmamıştır.

d. Özel Görünüş

Suçun özel görünüş biçimleri bakımından teşebbüs (TCK m.35) zimmet suçu bakımından gündeme gelebilir. Ancak teşebbüsün tespiti -bu suçun hareket suçu olması nedeniyle- zor olacağı için bu konuda ciddi bir araştırma yapılması gerekmektedir. Bu nedenden ötürü İstanbul ceza avukatı ile durumun tespitinde kolaylık sağlanabilir.

İçtima (TCK m.42 vd.) bakımından ise zimmet suçuna daha çok zincirleme suç (m.43) hükümlerinin uygulanması elverişlidir. Bu durumda kamu görevlisinin görev yaptığı idareye ve zimmetin basit veya nitelikli olmasının dikkate alınmasına gerek olmadan, aynı suç işleme kararı ile birden fazla zimmet suçunun işlenmesi halinde zincirleme suç hükümleri uygulanır.  Eğer mağdurlar farklı olursa bu durumda zimmet suçu değil kişilere karşı işlenen suçlara gidilmelidir. Zimmet suçu işlendiği sırada sahte resmi veya özel belgeyle ilgili TCK m.212 uyarınca sahte resmi veya özel belgenin bir başka suçun işlenmesi sırasında kullanılması halinde hem sahtecilik hem de ilgili suçtan dolayı ayrı ayrı cezaya hükmolunur.

Zimmet suçunda iştirak suçun özgü suç olmasından kaynaklı yalnızca kamu görevlileri arasında gündeme gelebilir. Diğer hallerde şeriklik yani azmettiren veya yardım eden konumunda bir değerlendirmeye gidilebilir. Bu durumda suç kamu görevlileri ile işlenmişse iştirakten, kamu görevlisi dışındakilerle işlenmişse şeriklikten bahsedilecektir.

e. TCK m.247 Zimmet Suçunda İndirim Halleri

Daha az cezayı gerektiren haller başlığı altındakiler dışında bir hal bulunmamaktadır.

5. TCK m.247 Zimmet Suçunda Adli Para Cezasına Çevirme, Erteleme ve Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına Kararı

a. TCK m.247 Zimmet Suçunda Adli Para Cezasına Çevirme

Zimmet suçunun cezası hapis cezasıdır. Yasada açıkça adli para cezasının verilmesinin gerektiğine dair hükümler dışında hâkim kısa süreli hapis cezalarında koşulların sağlanması halinde cezanın adli para cezasına çevrilmesine karar verebilir.

Kısa süreli hapis cezası bir yıl ve daha az süreli hapis cezalarını ifade eder.

Zimmet suçunun cezası hesaplanırken genel hükümlere göre bir yıl veya daha az süreli bir cezaya hükmolunacaksa hâkim bu hapis cezasını koşulların sağlanması üzerine (TCK m.50) adli para cezasına çevirebilir.

b. TCK m.247 Zimmet Suçunda Erteleme

Erteme TCK m.51’de düzenlenmiştir.

Buna göre mahkûm edilen hapis cezasının süresi ve yaş koşulunun sağlanması, failin pişmanlığı, sosyal durumu ve daha önce kasten işlediği bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmaması dikkate alınarak erteleme kararı verilebilir.

c. TCK m.247 Zimmet Suçunda Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasına (HAGB) Kararı

HAGB kurumu 5237 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 231. maddesinde düzenlenmiştir. Zimmet suçunun cezasının alt sınırı dikkate alındığında HAGB kararının verilmesi güçtür ancak genel hükümlere göre HAGB için gerekli ceza süresi ve diğer koşullarda sağlandığında HAGB kararının verilmesi gündeme gelecektir.

6. TCK m.247 Zimmet Suçu Soruşturma ve Kovuşturma Aşaması

a. TCK m.247 Zimmet Suçunda Soruşturma Aşaması

Soruşturmayı Cumhuriyet Savcılığı yürütür. Soruşturma aşamasında suç için kovuşturmaya yer olup olmadığı araştırılması yapılacaktır.

Soruşturmaya başlanılabilmesi için şikâyet gerekmez. Soruşturma makamının suçun öğrenilme hallerinden herhangi biri ile suçu öğrenmesi neticesinde soruşturma başlar.

Soruşturmaya ilgili suç için olan 15 yıllık dava zamanaşımı içerisinde başlanılması gerekmektedir.

b. TCK m.247 Zimmet Suçunda Kovuşturma Aşaması

Soruşturma ile kovuşturmaya yer olduğuna karar verilecek olursa iddianame hazırlanır ve kovuşturma aşamasına geçilir. Kovuşturmayı mahkeme yürütür. Kovuşturma neticesinde ilgili suç hakkında hüküm kurulur.

Soruşturma için aranan dava zamanaşımı kovuşturmada da aranır ve mahkeme tarafından bu durum re’sen dikkate alınır.

7. TCK m.247 Zimmet Suçunda Şikâyet Süresi, Zamanaşımı, Uzlaşma, Etkin Pişmanlık ve Görevli Mahkeme

a. TCK m.247 Zimmet Suçunda Şikâyet Süresi

Bu suç şikâyete bağlı bir suç değildir. Dava zamanaşımı içerisinde soruşturma ve kovuşturmaya geçilmiş olması gerekir.

b. TCK m.247 Zimmet Suçunda Zamanaşımı

Zamanaşımı hesap edilirken suçun kanunda öngörülen üst sınırı dikkate alınır.

Zamanaşımı, tamamlanmış suçlarda suçun işlendiği günden, teşebbüs halinde kalan suçlarda son hareketin yapıldığı günden, kesintisiz suçlarda kesintinin gerçekleştiği ve zincirleme suçlarda son suçun işlendiği günden, çocuklara karşı üstsoy veya bunlar üzerinde hüküm ve nüfuzu olan kimseler tarafından işlenen suçlarda çocuğun onsekiz yaşını bitirdiği günden itibaren işlemeye başlar.

Zimmet suçunda dava zamanaşımı 15 yıldır. Ceza zamanaşımı ise 20 yıldır. Dava zamanaşımına uğramışsa kamu davası düşer, ceza zamanaşımına uğramışsa ceza infaz edilmez.

c. TCK m.247 Zimmet Suçunda Uzlaşma

Uzlaşma kurumu CMK m.253 vd. maddelerinde düzenlenmiştir. Belli başlı suçlar uzlaşmanın konusu olabilir. Zimmet suçu uzlaşmanın konusu olabilen bir suç değildir.

d. TCK m.247 Zimmet Suçunda Etkin Pişmanlık

Etkin pişmanlık halinde fail işlediği suçtan ötürü sonradan kanunun aradığı koşulları oluşturarak pişman olmaktadır. Bu halde yasada öngörülen indirimler gündeme gelecektir.

Zimmet suçunda özel olarak etkin pişmanlık hükmü bulunmaktadır (m.248). Buna göre soruşturma başlamadan önce zimmet konusu malın iade edilmesi veya zararın giderilmesi koşuluyla verilecek cezanın üçte ikisi indirilir. Ayrıca kovuşturma başlamadan önce gönüllü olarak zimmet konusu malın iadesi veya zararın giderilmesi koşuluyla verilecek cezanın yarısı indirilir. Hükümden önce bu durum gerçekleşirse cezanın üçte biri indirilir.

Etkin pişmanlığa ilişkin indirimler emredici niteliktedir. Lakin etkin pişmanlık koşullarının değerlendirilmesi mahkemenin taktirindedir.

e. TCK m.247 Zimmet Suçunda Görevli Mahkeme

Zimmet suçunda görevli ve yetkili mahkeme suçun işlenildiği yer ağır ceza mahkemesidir.

8. TCK m.247 Zimmet Suçu Koruma Tedbirleri, Tutukluluk ve Gözaltı

CMK’nın dördüncü kısmında koruma tedbirleri düzenlenmiştir. Buna göre yakalama, gözaltı, tutuklama, adli kontrol, arama ve el koyma, iletişimin tespiti, dinlenmesi ve kayda alınması, gizli soruşturmacı görevlendirilmesi ve teknik araçlarla izleme, yasada sayılan ve düzenlenen koruma tedbirlerindendir. Zimmet suçu failine ilişkin özel bir hal öngörülmemiştir. Saydıklarımız ve özel kanundaki hallere göre uygulama işletilebilir.